Geen politiek pressiemiddel
Een staking moet echt gaan over een belangengeschil tussen werkgevers en werknemers. Gaat het om een politieke kwestie waar werkgevers geen invloed op hebben, mogen werkgevers niet naar het pressiemiddel van staking grijpen. Denk bijvoorbeeld aan de grote klimaatstaking op vrijdag 27 september 2019. Zowel werkgevers als vakbond FNV waarschuwden vooraf dat deze internationale actie niet onder het stakingsrecht viel. Hoewel FNV de actie steunde en daar ook actief aan meedeed – “Je hebt niets aan een goede baan als je geen leefbare planeet hebt om op te wonen” – wees de bond er wel op dat stakingsrecht alleen geldig is als er een geschil is over arbeidsvoorwaarden.
Het begrip belangengeschil moet ruim worden opgevat. Het komt erop neer dat elk geschil tussen een werkgever en werknemers dat vatbaar is voor een oplossing door collectief onderhandelen, aanvankelijk als belangengeschil wordt aangemerkt. Het hoeft dus niet noodzakelijk te gaan om een geschil over een af te sluiten cao.
Het ESH maakt geen onderscheid tussen stakingen die zijn aangekondigd door een vakbond of een zogenaamde wilde staking, waarbij het personeel spontaan het werk neerlegt.
Er zijn wel grenzen en beperkingen aan de rechten die vallen onder het ESH. Acties mogen geen risico vormen voor de rechten en vrijheden van anderen en voor de bescherming van de openbare orde, de nationale veiligheid, de volksgezondheid of de goede zeden (artikel G, ESH).
Ook wanneer een actie het antwoord is op een belangengeschil en er niemand in gevaar wordt gebracht, wil dat niet zeggen dat zij altijd rechtmatig is. Een actie kan onrechtmatig zijn als daarbij ‘zwaarwegende procedureregels’ worden genegeerd. Hierbij valt onder andere te denken aan de regel dat collectieve acties tijdig bij de werkgever moeten worden aangekondigd. Een collectieve actie is bovendien pas geoorloofd als andere middelen hebben gefaald. Zo mag er bijvoorbeeld niet worden gestaakt als het cao-overleg nog in volle gang is.
Een staking is ook niet rechtmatig wanneer werkgevers en werknemers in de cao hebben afgesproken dat er gedurende de looptijd van de cao geen collectieve acties worden gevoerd. Dit is de vredesplichtbepaling. Als de cao verlopen is, hoeven de vakbonden zich niet meer aan de vredesplichtbepaling te houden. De bepaling kan ook alleen gelden voor specifieke afspraken die in de cao zijn vastgelegd.
Wanneer een staking rechtmatig is, mag een werkgever zijn werknemers niet straffen. Een werknemer hoeft vooraf geen toestemming te vragen en ook geen vrije dag op te nemen. Anders is dat wanneer de staking niet rechtmatig is. In dit geval kan er sprake zijn van werkweigering of slecht werknemerschap. De werkgever mag dan wel sancties opleggen. Een werkgever is niet verplicht om het loon door te betalen van stakende werknemers.
Wanneer het werk niet wordt gedaan, loopt de werkgever financiële schade op. Dat is voor de rechter zelden reden om een staking te verbieden. Het is dan misschien verleidelijk om het werk te laten doen door uitzendkrachten. Dit is echter niet toegestaan. Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (WAADI) staat het zogenaamde onderkruipersverbod. Dit betekent dat er geen personeel uitgeleend mag worden aan een bedrijf waar een collectief arbeidsconflict heerst.
Het is voor een werkgever heel moeilijk om zelf de afweging te maken of een actie al of niet geoorloofd is. Het is aan te raden om in voorkomende gevallen een deskundig juridisch advies in te winnen, bijvoorbeeld van een werkgeversorganisatie of van een gespecialiseerd advocaat.
Bron: PWnet
